Skip to main content

Zorgend kind

Geschreven op 30 oktober 2020

Het zorgende kind

Een destructieve parentificatie kan je in het heden veel ongemak geven. Wil je altijd maar voor iedereen zorgen, en je begrijpt niet waar dit vandaan komt?

Parentificatie is een begrip dat werd geïntroduceerd door professor Ivan Boszormenyi-Nagy. Parentificatie ontwikkelt zich in de kinderfase tussen de baby fase en de jongvolwassen fase. Het kind wordt (en/of voelt zich) geroepen oneigenlijke zorgen of verantwoordelijkheid op zich te nemen. Het kind ervaart de noden van zijn ouder/s en gaat vanuit natuur zijn ouder/s helpen, omdat elk kind zijn ouder/s wil helpen. Hij kreeg immers zijn leven van hen. Zo wordt het kind als het ware te snel ouder. Het ontwikkelt daarbij de nodige krachten en talenten. Maar op latere leeftijd kan zich dit fenomeen op uiteenlopende wijze kunnen wreken.

Er zijn vele vormen van parentificatie. Ik wil echter vier vormen van parentificatie onderscheiden, te weten:

  • Het zorgende kind.
  • Het kind wat kind moet blijven.
  • Het perfecte kind.
  • De zondebok.

Het zorgende kind in gezinnen is vaak te herkennen als oudste kind in de rij van broers en zussen. Maar het kan ook een willekeurig ander kind uit de kinderrij zijn. Ook bij een scheiding zie je vaak dat het zorgende kind de steun wordt van de ouder die dan de meeste zorg nodig heeft. Meehelpen in de zorg van bijvoorbeeld een huishouden is niet erg voor kinderen, maar als die zorg geen grenzen kent en er onuitputtelijk een beroep wordt gedaan op het kind, dan is dit zeer zorgelijk. Als een kind echter te horen krijgt, dank je wel voor al je goede zorgen, fijn dat je ons zo goed hebt meegeholpen. Nu kunnen we het echter weer zelf, we kunnen weer voor onzelf zorgen en jij mag weer onbekommerd kind zijn. Dan krijgt het kind als het ware erkenning voor zijn/haar zorgen en voelt zich gezien. Dan vormt het zorgen van het kind geen belemmering in de ontwikkeling. Het kind heeft erkenning gekregen voor zijn/haar geven. Dan draagt het zorgen van het kind juist bij aan een goede ontwikkeling van het kind. Want kinderen vinden het fijn om voor hun ouders te kunnen en mogen zorgen. 

Zorgende kinderen nemen vaak gezinstaken op zich.  Ze nemen bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid en zorg voor broers en zussen of de ouders/s praktisch of financieel op zich, ze worden als het ware de mede ouder in het gezin. En zijn regelmatig de eerste en enige gesprekspartners en toeverlaat van de ouder/s. Ze zijn lief meegaand en zeer behulpzaam. De keerzijde van al dat zorgen is dat wanneer deze kinderen volwassen zijn ze blijven zorgen voor alles en iedereen. 'Ik zorg dus ik besta', lijkt dan het credo. Door het niet gezien zijn en het ontbreken van erkenning van hun rol als zorgend kind volgt op latere leeftijd vaak uitputting. En mogelijk zelfs depressieve klachten en andere onverklaarbare psychosociale ongemakken. Als dus de zorgvraag onuitputtelijk was vanuit de ouders in het gezin van herkomst en men nooit erkenning kreeg voor al dat zorgen dan kan dat in de volwassenheid leiden tot een destructieve parentificatie van het zorgende kind.

In mijn praktijk, hoor ik vaak als het om relatieproblematiek gaat, dat het volwassen geworden zorgende kind altijd maar is blijven zorgen. Men heeft zich staande weten te houden in de relatie door te zorgen voor het gezin.  Uiteindelijk loopt men vaak vast in die rol van het zorgende kind. Zelf herkend men dit vele zorgen niet als oorzaak van bijvoorbeeld psychosociale klachten, depressieve gevoelens of de problem die ontstaan zijn in de relatie.  Er wordt dan vaak al langdurig gezorgd voor werkelijk alles. De zorg voor de kinderen, het huishouden, de verjaardagen, de partner en noem het maar op. Het zorgende kind is volwassen geworden nog steeds die uitmuntende goede zorger in het eigen gezin. Is er wat te zorgen dan staat het zorgende kind vooraan om zijn hulp aan te bieden. Men raakt nooit uit gezorgd. Dit kan lang goed gaan maar er kunnen kantel momenten zijn waarin zorg geven aan de ander niet meer zo vanzelfsprekend is. Als men bijvoorbeeld zelf zorg  nodig heeft. En men de gegeven zorg niet terug ontvangt kan er twijfel ontstaan bij al dat zorgen. De balans komt dan als vanzelf in beweging. Zo leerde ik een stel kennen waarin de vrouw aangaf ik ben uit gezorgd hij doet nooit eens iets in het huishouden. Vanuit die gedachten van nooit onderzoek ik of ze helemaal geen dingen kon bedenken die hij wel deed in het huishouden. Hoe klein dan ook alles telt, het wegbrengen van de vuilniszak is dus net zo goed een bijdrage in het huishouden. Het zorgen voor inkomen telt mee als zorgdragen in het gezamelijke huishouden. Een andere vraag is mag hij/zij het op zijn/haar eigen manier doen? Als een partner stofzuigt is het dan goed? Of pak je dan vervolgens de stofzuiger als degene klaar is om het vervolgens op jouw manier over te doen. Ik hoor dat vaak terug in gesprekken met partners men zegt: “ik wil wel helpen maar ik doe het toch nooit goed”. Beide partners voelen zich dan niet gezien en daar ontstaat onmin naar elkaar. Wanneer er erkenning wordt gegeven voor al het zorgen houdt men het langer vol te blijven zorgen. Maar wanneer die erkenning uitblijft zie je al snel dat men totaal uit gezorgd raakt. Bij het wegvallen van de verzorgde ontstaat er ook vaak een leegte, wanneer die niet zorgend kan worden opgevuld krijgt men het ook vaak moeilijk. 

Herken je bij jezelf deze rol van overmatig zorgen voor anderen?

Een destructieve parentificatie van het zorgende kind kan je in het heden veel ongemak geven.

  • Heb je voortdurend het gevoel dat er jou onrecht wordt aangedaan?
  • Je zo weinig terugkrijgt voor al jouw goede zorgen?
  • Ben je moe van dat vele zorgen?
  • Wil je, je minder boos gaan voelen over dat vermeend onrecht?
  • Wil je de eventueel verbroken relatie met jouw familie weer herstellen?
  • Heb je genoeg gezorgd voor iedereen?
  • Wil je nu eindelijk eens voor jezelf gaan zorgen?

Als je op bovenstaande vragen volmondig ja hebt geantwoord en je wilt inzicht krijgen op jouw rol in je eigen gezin van herkomst, en je wilt hulp bij dit vraagstuk! Wacht dan niet langer en maak een afspraak op de website. Als contextueel therapeut kan ik samen met jou onderzoeken wanneer het overmatig zorgen is ontstaan in jouw geschiedenis. En de feiten in jouw gezin van herkomst in kaart brengen, in een genogram, (lees meer over het genogram in een eerder blog) Vele tevreden klanten heb ik inmiddels mogen helpen hun welbevinden te vergroten. Hun ervaring deelde men op deze website.

Contextueel therapeut Mark Bosch werkt vanuit het contextuele gedachtegoed van professor I.B Nagy.