Skip to main content

Terugkijkend op augustus vol hernieuwde energie beginnen aan september

Geschreven op 31 augustus 2022

Augustus 2022 was voor mij vooral eenmaand van vakantie vieren. Een mooi woord daarvoor is recupereren wat betekent op krachten komen. En dat ben ik zeker gekomen, op kracht en geladen vol nieuwe energie. Deze maand wil ik ook stil staan bij parentificatie. In dit blog de parentificatie van: De zondebok. "Het leven van een mens is wat zijn gedachten ervan maken" -Marcus Aurelius

Ik heb zo heerlijk intens kunnen genieten in samenzijn met mijn gezin. Drie weken vakantie op Ameland, de kracht van de natuur tot in mijn vezels kunnen en mogen ervaren en voelen. Bijzondere ontmoetingen, en verstilling in één zijn met de natuur. Mijn grote hobby natuurfotografie uitgeleefd en prachtige foto’s kunnen maken. Een paar foto’s heb ik gedurende mijn vakantie periode in mijn vakantie blog toegevoegd. Tot goede ideeën gekomen en nieuwe inspiratie opgedaan en dan komt de dag om weer vol goede moed en op krachten gekomen de terugreis te aanvaarden. En mijn werk weer op te pakken en in september start ik met het volgen van een training trauma en gehechtheid. De bekende R zit weer in de maand en nog slechts vier maanden en dan sluiten we het jaar 2022 af, de tijd vliegt voorbij! 

IMG 1060

De zondebok

Een destructieve parentificatie kan je in het heden veel ongemak geven. Ben je erg gevoelig en heb je snel het gevoel het niet goed te doen en reageer je dan soms onverwachts heel fel? Heb je voor je gevoel niemand nodig want je kan het wel alleen? Dan zou er sprake kunnen zijn van een destructieve parentificatie van de zondebok.

De zondebok jpg

Parentificatie is een begrip dat werd geïntroduceerd door professor Ivan Boszormenyi-Nagy. Parentificatie ontwikkelt zich in de kinderfase tussen de baby fase en de jongvolwassen fase. Het kind wordt (en/of voelt zich) geroepen oneigenlijke zorgen of verantwoordelijkheid op zich te nemen. Het kind ervaart de noden van zijn ouder/s en gaat vanuit natuur zijn ouder/s helpen, omdat elk kind zijn ouder/s wil helpen. Hij kreeg immers zijn leven van hen. Zo wordt het kind als het ware te snel ouder. Het ontwikkelt daarbij de nodige krachten en talenten. Maar op latere leeftijd kan zich dit fenomeen op uiteenlopende wijze wreken. Er zijn vele vormen van parentificatie. Ik wil echter de vier vormen van parentificatie onderscheiden zoals Nagy die beschreven heeft, te weten:

Tijdens mijn studie toegepaste psychologie las ik voor het eerst over het zondebokfenomeen. Het zondebok fenomeen, is een begrip dat een belangrijke rol heeft gespeeld in de gezinstherapie. Later tijdens mijn studie aan de Nagy Academie die opleidt tot contextueel therapeut leerde ik hoe je dit zondebok fenomeen kan zien als een destructieve parentificatie en welke gevolgen dit heeft voor mensen in hun ontwikkeling. In een disfunctionerend gezin is de zondebok het gezinslid aan wie alle verantwoordelijkheid voor de aanwezige problemen wordt toegedicht. Het aanwijzen van de zondebok dient een tweeledige functie: enerzijds hoeft men het feit dat er problemen zijn niet langer collectief te verzwijgen, anderzijds worden de resterende gezinsleden van hun aandeel in de problematiek ontheven, doordat de zondebok alle schuld op zich neemt (Lange, 1994). De zondebok in de familie heeft dus eigenlijk een signaalfunctie, hij is de verpersoonlijking van het disfunctionerende gezin en verwoordt in zijn gedrag de problemen die er onderling bestaan. Tegelijkertijd waarborgt hij door middel van zijn uitzonderingspositie de cohesie van de groep. Zondebokken zijn interessant, omdat ze impliciet iets onthullen waarover de mensen om hen heen juist willen zwijgen. Met zijn afwijkende visie of gedrag vertelt de zondebok ons iets over de onderhuidse fricties en onenigheden die binnen de schijnbaar eensgezinde groep om hem heen bestaan (Vliet, 2006).

Een zondebok ontstaat vaak binnen het gezin van herkomst waar spanningen heersen tussen bijvoorbeeld de ouders. Dit gebeurt uit angst dat één van de ouders het gezin zou kunnen verlaten. Dit geeft veel spanning in een gezin. De zondebok neemt de spanningen binnen een gezin op zich. En functioneert als een zogeheten bliksemafleider. De zorg van deze zogeheten zondebok voor het gezin is dat het kind de schuld op zich neemt. Voor ouders is dit gedrag van het kind moeilijk als zorg te herkennen. In de eerste instantie wordt het gedrag als lastig ervaren. De zondebok helpt het gezin, toch krijgt het de schuld. Het krijgt zelden de erkenning voor zijn geven, het geven in de zin van fungeren als bliksemafleider.

Als je dit vertaalt naar de huidige ontwikkelingen in de maatschappij kun je eigenlijk zien hoe waardevol een functie van Zondebok is. Te pas en te onpas worden groepen mensen aangewezen als zondbok. Tijdens de Corona crisis  waren eerst de jongeren schulig bevonden een aangewezen als zondebok, toen werden de ongevacineerde aangewezen als zondebok. Nu weer zijn de boeren de schuldige aan de stikstofcrisis. Natuurlijk ligt het allemaal genuanceerder. Alleen men heeft een zondebok nodig, wanneer een zonde bok is aangewezen dan verschuift de aandacht een ieder gaat als ware opzoiek naar de bevestiging van het gedrag van de zondebok. Om dan te kunnen zeggen zie daar door komt het door dat het nu mis gaat. De zondebok is dus een belangrijke aanwijzing in een systeem dat zaken niet goed gaan. Helaas krijgt de zondebok zelden tot nooit erkenning voor zijn rol als zondebok. terwijl de impact voor de zondebok groot is. Verstoting uit een gezin of uit het systeem is vaak aan de orde. Waardoor de zondebok vaak in een destructieve spiraal met zichzelf komt. Waarop een ieder weer kan reageren met een zie en wijzen het ligt aan hem/haar, zonder naar het eigen aandeel te hoeven omzien.

In het dagelijks leven kan een destructief geparentificeerd kind in de rol van zondebok extreem reageren op vermeend onrecht jegens zijn persoon. Men kan vaak getriggerd worden op onrecht en zich dan laten gelden. De rekening komt dan vaak te liggen bij de onschuldige derde bijvoorbeeld partner of kinderen. De rol kan zodoende ook weer gerouleerd worden naar die kinderen.
In mijn praktijk, hoor ik vaak als het om relatieproblematiek gaat, dat het volwassen geworden zondebok kind altijd die zondebok is gebleven. Men heeft zich staande weten te houden in de relatie door extra hun best te doen, men wil het graag zo goed doen. Uiteindelijk loopt men vaak vast in die rol en gebeurt er iets onverwachts dan kan men heel heftig reageren. Dit is dan voor de omgeving moeilijk te begrijpen. Soms is het voor de zondebok nodig om te zeggen: ‘ik heb je niet nodig’ of ‘ik doe het wel alleen’ of ‘ik kan het nooit eens goed doen’.
Als ik dat soort uitspraken hoor in gesprekken ga ik op onderzoek uit. Vaak kom ik dan toch een patroon tegen die duidt op een destructieve parentificatie van een zondebok. Als een zondebok op zijn destructie leunt kan het er heftig aan toe gaan. Wanneer zondebokken hun gedrag gaan leren begrijpen en gaan inzien hoe dingen zich ontwikkelen en men gaat werken aan deparentificatie kan er heling komen. De eenzaamheid van zondebokken kan groot zijn daar men vaak een outsiders positie aanneemt. Het zichtbaar maken van de investering van het kind in het gezin is een eerste stap in de hulpverlening. Erkenning voor het onrecht wat de zondebok is aangedaanin het gezin van herkomst, maar ook het besef bijbrengen hoe men zelf weer anderen onrecht aan doen, zijn pijlers in de hulpverlening. In de contextuele therapie begint de therapie met het uitwerken van de feiten in een genogram, daardoor herken je soms ook gemakkelijk de roulerende rekening. Het ombuigen van destructief gedrag naar constructief gedrag en herstel van vertrouwen is een mooi doel om gedurende de therapie aan te werken. In mijn praktijk ontmoet ik vaak mensen die zonder dat men weet wat er nu precies speelt als een zondebok in het leven staan. De wondertjes die ik als contextueel therapeut heb mogen meemaken, de zuchten van herkenning die vallen, zijn inmiddels niet meer op twee handen te tellen. Als het lukt om mensen te helpen hun vastgeroeste overtuigingen van 'ik heb niemand nodig ik doe het wel alleen' te leren loslaten en die om te buigen naar constructief gedrag, dan zie je als het ware een helingsproces op gang komen. Het is dankbaar werk om mensen te leren dat relaties wel helpend kunnen zijn en dat je het niet langer alleen hoeft te doen in je leven.
Herken jij je in bovenstaande beschrijving van de zondebok?

Ervaar je last van die rol en wil je hier aan gaan werken? maak dan nu een afspraak.

Schema jpeg

EMDR

Scan 1 2

Na het behalen van mijn certificaat van EMDR-practitioner heb ik besloten me verder te ontwikkelen tot EMDR-therapeut. https://www.emdr-therapeuten.nl/wat-is-emdr/ De opdracht voor het behalen van certificaat EMDR-therapeut is 10 sessieverslagen in te leveren gedurende 1 jaar, elke maand 1 sessie en het maken van een eindverslag. Deze maand heb ik opnieuw verschillende keren gewerkt met EMDR, ik groei en boek nu goede resultaten met deze wonderlijke, helpende vorm van behandeling bij trauma. Mijn zevende sessie voor augustus heb ik inmiddels ingeleverd voor het traject tot EMDR-therapeut. https://www.emdr-therapeuten.nl/gelderland/

 

Quote voor September:

"De ontmoeting met een goed mens blijft altijd een mooie herinnering in ons leven" Andre Demedts